Chia sẻ kinh nghiệm

Critical thinking là gì? Phương pháp rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện

Tư duy phản biện là một kỹ năng quan trọng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Thế nhưng, không ít người chưa hiểu rõ tư duy phản biện - Critical thinking là gì? Trong bài viết sau đây, Viecngay.vn sẽ cùng bạn tìm hiểu về kỹ năng quan trọng này, đừng bỏ qua nhé!

Định nghĩa tư duy phản biện - critical thinking là gì?

Tư duy phản biện liên quan đến khả năng tư duy độc lập, đặt câu hỏi, sử dụng logic và chứng cứ để đưa ra quan điểm cũng như đánh giá đúng sai của thông tin. Tư duy phản biện cũng giúp tránh mắc sai lầm hay ảnh hưởng bởi những thông tin không chính xác.

Tìm hiểu critical thinking là gì?

Tư duy phản biện có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Một số định nghĩa về tư duy phản biện được đưa ra bởi các nhà nghiên cứu và tổ chức uy tín là:

Theo National Council for Excellence in Critical Thinking (năm 1987): “Critical thinking - Tư duy phản biện là quá trình phát triển tư duy thông qua rèn luyện một cách kỷ luật. Qua đó hình thành những khái niệm, đánh giá và phân tích để định hướng cho các hành động cũng như niềm tin cá nhân”.
Theo Paul and Elder (năm 2007): “Tư duy phản biện là nghệ thuật phân tích và đánh giá tư duy với định hướng cải tiến nó”.
Theo Brookfield (năm 2000): “Tư duy phản biện là một quá trình tư duy biện chứng gồm phân tích và đánh giá thông tin theo cách nhìn khác cho vấn đề đã đặt ra, nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính đúng đắn của vấn đề. Lập luận phản biện phải rõ ràng, logic, có bằng chứng, tỉ mỉ và công tâm”.

Tư duy phản biện là một kỹ năng quan trọng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, bao gồm học tập, công việc và cuộc sống cá nhân. Nó giúp chúng ta đưa ra quyết định sáng suốt, tránh bị lừa dối bởi thông tin sai lệch và phát triển tư duy sáng tạo.

Vai trò của critical thinking trong cuộc sống, công việc

Tư duy phản biện có vai trò rất lớn trong cuộc sống, công việc của chúng ta, bởi kỹ năng này sẽ giúp chúng ta:

Đưa ra quyết định sáng suốt: Tư duy phản biện giúp xác định các thông tin quan trọng, các nguồn thông tin đáng tin cậy, đánh giá độ chính xác và tính hữu ích của thông tin. Điều này giúp đưa ra quyết định sáng suốt và tránh bị lừa dối bởi thông tin sai lệch.
Giải quyết vấn đề hiệu quả: Tư duy phản biện giúp xác định các vấn đề, phân tích nguyên nhân của vấn đề, từ đó đưa ra các giải pháp khả thi. Điều này giúp chúng ta giải quyết vấn đề hiệu quả và tránh lặp lại các sai lầm trong tương lai.
Tự học và phát triển: Nhờ có tư duy phản biện, chúng ta có thể tìm kiếm và đánh giá thông tin, tự đặt câu hỏi và suy nghĩ độc lập. Điều này giúp chúng ta tự học và phát triển bản thân một cách hiệu quả.
Thúc đẩy sự sáng tạo: Tư duy phản biện giúp nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, từ đó phát triển các ý tưởng mới và sáng tạo.

Vai trò của critical thinking là gì

Vai trò của critical thinking là gì?

>>> Xem ngay: 4 kỹ năng giúp bạn “ghi điểm” với nhà tuyển dụng

Dấu hiệu của người có tư duy phản biện

Người có tư duy phản biện là người có khả năng phân tích, đánh giá và suy luận một cách logic và chính xác. Người có tư duy phản biện sẽ có một số dấu hiệu nhận biết sau đây:

Họ luôn đặt câu hỏi: Người có tư duy phản biện không tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Họ luôn đặt câu hỏi về nguồn gốc của thông tin, độ chính xác của thông tin và tính hữu ích của thông tin.
Họ suy nghĩ độc lập: Người có tư duy phản biện không bị ảnh hưởng bởi ý kiến của người khác. Họ có suy nghĩ một cách độc lập, từ đó đưa ra ý kiến của riêng mình.
Họ cởi mở với ý kiến khác biệt: Người có tư duy phản biện không ngại lắng nghe ý kiến của người khác, kể cả những ý kiến trái chiều. Họ sẵn sàng xem xét các ý kiến khác nhau và đánh giá tính hợp lý của các ý kiến đó.
Họ có khả năng phân tích và đánh giá thông tin một cách khách quan. Họ không dựa vào cảm xúc hoặc niềm tin cá nhân để đánh giá thông tin.
Họ có khả năng suy luận logic: Họ không đưa ra kết luận dựa trên suy đoán hoặc cảm tính mà sẽ căn cứ vào những suy luận logic.
Họ không sợ tranh luận với những người có quan điểm khác biệt. Họ coi đó là cơ hội để học hỏi và mở rộng tầm nhìn.
Họ tôn trọng sự thật và không bị thiên vị bởi cảm xúc hay định kiến. Họ sử dụng logic và chứng cứ để đánh giá tính hợp lý và đáng tin cậy của thông tin.
Họ sẵn sàng thay đổi suy nghĩ nếu phát hiện ra mình đã sai. Họ không bảo vệ quan điểm của mình bằng mọi giá, mà biết cởi mở và thừa nhận lỗi lầm.

Đặc điểm của người có tư duy phản biện là gì?

6 cấp độ trong tư duy phản biện

Hãy xem bạn đang ở cấp độ nào trong 6 cấp độ của tư duy phản biện sau đây nhé:

Cấp độ 1: The Unreflective Thinker

Đây là cấp độ thấp nhất của tư duy phản biện, khi người ta không nhận thức được những thiếu sót, sai lầm và thiên vị trong tư duy của mình. Họ không có khả năng tự đánh giá, tự chỉnh sửa và tự học hỏi từ kinh nghiệm. Họ thường bị ảnh hưởng bởi cảm xúc, định kiến cá nhân hoặc các thông tin sai lệch.

The Unreflective Thinker là cấp độ thấp nhất trong tư duy phản biện

Ví dụ: Một người có tư duy phản biện cấp độ 1 sẽ tin rằng một thông tin trên mạng xã hội là chính xác chỉ vì nó được chia sẻ bởi một người mà họ biết.

Cấp độ 2: The Challenged Thinker

Đây là cấp độ khi người ta bắt đầu nhận ra rằng tư duy của mình không hoàn hảo và có thể bị sai lầm. Họ có khả năng nhận diện được một số vấn đề, ngụy biện và thiếu logic trong tư duy của mình và của người khác. Tuy nhiên, họ chưa có đủ kỹ năng và ý thức để sửa chữa và cải thiện tư duy của mình

Ví dụ: Khi nhận được một thông tin, bạn tự hỏi: "Thông tin này từ đâu? Có bằng chứng nào để hỗ trợ thông tin này không? Thông tin này có liên quan đến tôi không?"

Cấp độ 3: The Beginning Thinker

Đây là cấp độ khi người ta có ý chí và nỗ lực để rèn luyện tư duy phản biện của mình. Họ có khả năng áp dụng một số tiêu chuẩn và thành phần của tư duy phản biện vào các vấn đề cụ thể. Họ cũng có khả năng tự nhận ra những điểm yếu và cần cải thiện trong tư duy của mình.

Cấp độ 3 trong tư duy phản biện là gì

Ví dụ: Bạn xác định được các giả định trong một lập luận và đánh giá tính hợp lý của các giả định đó. Họ cũng có thể tìm kiếm các bằng chứng để hỗ trợ cho một lập luận và đánh giá tính xác thực của các bằng chứng đó.

>>> Xem ngay: Rèn luyện kỹ năng bán hàng đỉnh cao với 6 tips này

Cấp độ 4: The Practical Thinker

Đây là cấp độ khi người ta đã có được một số kỹ năng và kiến thức về tư duy phản biện và có thể áp dụng chúng vào công việc và cuộc sống hàng ngày. Họ có khả năng phân tích, đánh giá và suy luận một cách logic và chính xác về các thông tin, ý kiến và quan điểm mà họ gặp phải. Họ cũng có khả năng giao tiếp hiệu quả, lập luận thuyết phục và xử lý các ý kiến khác một cách tôn trọng.

Ví dụ: Sử dụng tư duy phản biện để đưa ra quyết định về việc học một khóa học mới hoặc giải quyết một vấn đề trong công việc.

>>> Xem ngay: 8 nét tính cách sẽ "kìm hãm" bạn tới thành công

Cấp độ 5: The Advanced thinker

Đây là cấp độ khi người ta đã trở thành những người tư duy phản biện giỏi, có khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp, sáng tạo ra những giải pháp mới, hiệu quả và phù hợp cho các vấn đề khó khăn. Họ có khả năng tự điều chỉnh, tự học hỏi và tự cải tiến tư duy của mình theo các tiêu chuẩn và thành phần của tư duy phản biện.

Ví dụ: Đưa ra một giải pháp mới cho một vấn đề môi trường hoặc phát triển một ý tưởng kinh doanh mới.

Cấp độ 6: The Master Thinker

Đây là cấp độ cao nhất của tư duy phản biện, khi người ta đã có đầy đủ các tố chất công bằng, chính trực, khiêm tốn, rõ ràng và mạch lạc. Họ có khả năng tư duy phản biện hiệu quả, dựa vào lý tính, trong nhiều bối cảnh và lĩnh vực khác nhau. Họ cũng có khả năng tư duy phản biện chính mình và người khác một cách công bằng và tôn trọng.

Cấp độ 6 trong tư duy phản biện - The Master Thinker

Ví dụ: Đưa ra phân tích chính trị chi tiết hoặc giải quyết một vấn đề khoa học phức tạp.

>>> Xem ngay: Hướng dẫn viết CV xin việc làm thêm cho sinh viên từ A-Z

Phương pháp rèn luyện tư duy phản biện

Rèn luyện tư duy phản biện là một quá trình lâu dài và cần có sự kiên trì. Tuy nhiên, lợi ích mà tư duy phản biện mang lại là vô cùng to lớn.

Có nhiều phương pháp để rèn luyện tư duy phản biện. Dưới đây là một số hoạt động cụ thể giúp bạn rèn luyện tư duy phản biện:

Đặt câu hỏi: Khi bạn đọc một bài báo hoặc xem một video, hãy đặt câu hỏi về thông tin đó. Hãy tự hỏi: "Thông tin này từ đâu? Có bằng chứng nào để hỗ trợ thông tin này không? Thông tin này có liên quan đến tôi không?"
Phân tích và đánh giá thông tin: Khi bạn đã đặt câu hỏi, hãy phân tích và đánh giá thông tin. Hãy xác định các giả định, các lập luận và các bằng chứng. Hãy đánh giá tính logic và tính hợp lý của thông tin.
Tìm kiếm các quan điểm khác biệt: Đừng chỉ chấp nhận một quan điểm duy nhất. Hãy tìm kiếm các quan điểm khác biệt và đánh giá các quan điểm đó.
Đảo ngược vấn đề: Bạn nên thử xem xét một vấn đề từ góc nhìn ngược lại, để tìm ra những điểm yếu hay thiếu sót của nó. Bạn nên hỏi xem điều gì sẽ xảy ra nếu bạn làm ngược lại với những gì bạn đang làm, hoặc nếu bạn có quan điểm trái ngược với quan điểm hiện tại.
Sử dụng sơ đồ hóa ý kiến: Bạn nên sử dụng các biểu đồ, sơ đồ hay bản đồ tư duy để minh họa cho các ý kiến, lập luận và bằng chứng của mình. Bạn nên sử dụng các ký hiệu, màu sắc hay hình ảnh để làm nổi bật các mối quan hệ, sự tương phản hay sự tương đồng giữa các ý kiến. Bạn nên sử dụng các sơ đồ để tổ chức, so sánh và tổng hợp thông tin.
Đưa ra kết luận: Khi bạn đã phân tích và đánh giá thông tin, hãy đưa ra kết luận. Hãy đảm bảo rằng kết luận của bạn dựa trên các bằng chứng và lập luận hợp lý.

Bạn đã biết cách pháp rèn luyện tư duy phản biện hay chưa?

Ba cách đặt câu hỏi phản biện giúp rèn critical thinking

Dưới đây là ba cách đặt câu hỏi phản biện giúp rèn critical thinking:

Câu hỏi về nguồn gốc:

Khi bạn đọc một bài báo hoặc xem một video, hãy đặt câu hỏi về nguồn gốc của thông tin. Hãy tự hỏi:

Thông tin này từ đâu?
Người viết hoặc người nói có chuyên môn trong lĩnh vực này không?
Thông tin này được xuất bản ở đâu?

Câu hỏi về mục đích:

Hãy suy nghĩ về mục đích của thông tin hoặc lập luận. Hãy tự hỏi:

Người viết hoặc người nói muốn đạt được điều gì?
Thông tin này được sử dụng để ủng hộ quan điểm nào?
Thông tin này có thiên vị không?

Câu hỏi về giả định:

Hãy xác định các giả định được đưa ra trong thông tin hoặc lập luận. Hãy tự hỏi:

Thông tin này dựa trên những giả định nào?
Các giả định đó có hợp lý không?
Các giả định đó có thể được chứng minh không?

Việc luyện tập đặt câu hỏi phản biện thường xuyên sẽ giúp bạn cải thiện tư duy phản biện của mình.

Bạn đã hiểu critical thinking là gì?

Tạm kết

Tóm lại, critical thinking là gì? Đó là một kỹ năng quan trọng và cần thiết trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Bạn đã rèn luyện tư duy phản biện như thế nào? Hãy chia sẻ kinh nghiệm với Viecngay.vn nhé. Tại đây, bạn cũng có thể học hỏi được nhiều kỹ năng hữu ích và tìm được những công việc hấp dẫn. Chúc bạn thành công!